Wat gebeurt er met uw onderneming als u komt te overlijden?

Bij het starten van uw onderneming denkt u er waarschijnlijk niet aan, maar wat gebeurt er met uw onderneming zodra u en/of uw (mede)vennoot komt te overlijden? Als u testamentaire niets regelt, dan zijn de wettelijke bepalingen van het erfrecht van toepassing. Dit betekent dat de wet(gever) bepaalt wat er met (het eigendom van) uw onderneming gebeurt.

Wettelijke regeling

De wettelijke regeling geeft trapsgewijs aan welke erfgenamen in aanmerking komen. Volgens de wet zijn er 4 groepen bloedverwanten. Hieronder zullen wij slechts de twee meest voorkomende bespreken. Deze groepen erven ook in de genoemde volgorde.

Groep 1: echtgenoot of geregistreerd partner en (eigen) kinderen.
Uw echtgenoot (niet van tafel en bed gescheiden) en de kinderen erven ieder een even groot deel van de erfenis. De hele erfenis gaat in eerste instantie naar de langstlevende echtgenoot. De kinderen hebben ook recht op een deel van de erfenis, maar zij krijgen dit nog niet. Hun erfdeel wordt omgerekend in geld. Voor dit bedrag heeft de langstlevende echtgenoot een schuld aan de kinderen.

Groep 2: ouders, broers, zussen
Wanneer er geen sprake is van erfgenamen in groep 1, dan erven de ouders, broers en zussen ieder een even groot deel van de erfenis. Ouders krijgen minimaal een kwart. De (klein) kinderen van de broers en zussen erven door plaatsvervulling als hun vader en moeder al zijn overleden. Halfbroers en –zussen erven de helft van wat broers en zussen erven.

Eenmanszaak

Als de ondernemer van de eenmanszaak overlijdt, dan wordt de onderneming geacht te zijn gestaakt. Dit betekent dat er afgerekend moet worden over de (stakings)winst. De belasting die hieruit verschuldigd is dient dan door de erfgenamen van de ondernemer betaald te worden. Als de erfgenamen van de ondernemer besluiten de onderneming voort te zetten, dan kunnen zij wel aanspraak maken op fiscaal aantrekkelijke bedrijfsopvolgingsfaciliteiten.

Voorbeeld: Richard heeft een houtzagerij (eenmanszaak) en twee kinderen. Testamentair heeft Richard niets vastgelegd. Na het overlijden van Richard besluit zijn zoon Bas de onderneming voort te zetten. Zijn zus Kim wilt zich niet met de onderneming bemoeien, maar wilt wel het (financiële) deel waar ze recht op heeft. De werkelijke waarde, die meestal hoger is dan de boekwaarde van de onderneming (incl. bedrijfspand), bedraagt één miljoen euro. Als Bas de onderneming erft zal hij een schuld op zijn zuster hebben van een half miljoen euro. Echter neemt Bas ook de belastingclaim over bij staking die in mindering gebracht kan worden op de schuld.

Besloten vennootschap

Indien de onderneming gedreven wordt door een besloten vennootschap (BV) dan heeft het overlijden geen directe gevolgen voor de continuïteit van de onderneming. De aandelen komen volgens de wettelijke regeling toe aan de diens erfgenamen. In een aandeelhoudersovereenkomst kan tussen de aandeelhouders overeengekomen worden dat bij overlijden de aandelen vooraf worden aangeboden aan de zittende aandeelhouders.

Holdingstructuur

Als de aandeelhouders participeren middels een holding vennootschap, dan dienen zij rekening te houden met het volgende. De aanbiedingsregeling bij overlijden, welke vastgelegd kan worden in een aandeelhoudersovereenkomst, zal geen effect hebben op de aandelen van de holding vennootschap. De aandelen van de holding vallen binnen de kaders van de wettelijke regeling. Indien u wilt voorkomen dat de aandelen (of het bestuur) van de werkmaatschappij ongewenst in handen van derden valt, dan zal dit testamentair vastgelegd moeten worden.

In de aandeelhoudersovereenkomst kan vastgelegd worden dat bij eventueel overlijden van een vennoot de managementovereenkomst wordt ontbonden, echter kan dit nadelige fiscale gevolgen hebben voor de erfgenamen. Bij ontbinding van de overeenkomst kan niet voldaan worden aan de voortzettingsvereisten waardoor de aandelen niet successie-vrij kunnen overgaan.

Testament

Er zijn verschillende manieren waarop de bedrijfsopvolging vastgelegd kan worden bij het opstellen van een testament.

Legaat
Een legaat is een beschikking waarin u kunt aangeven welke . Het kan dan zinvol zijn de opvolger ook te benoemen tot executeur met de bevoegdheid de overdacht van de onderneming te regelen. Daarmee krijgt de opvolger de bevoegdheid om het legaat te voldoen, als schuld van de nalatenschap. Op deze manier vermijdt u het risico dat de andere kinderen of mede-erfgenamen niet zouden meewerken aan de overdracht van de bedrijfsgoederen.

Erfstelling
U kunt er in uw testament voor kiezen uw opvolger tot uw enige erfgenaam te benoemen, en de privégoederen die niet tot het ondernemingsvermogen behoren nalaten aan de andere kinderen. Doordat de opvolger de enige erfgenaam is, gaan alle bedrijfsschulden automatisch op hem over en zijn de andere kinderen hiervoor niet verantwoordelijk, maar houdt er rekening mee dat de enige erfgenaam dan ook de schulden erft die niet met de onderneming te maken heeft.